Obiektyw szeroko otwarty.

W tekście Panoramy wiślane opisywałem swoje doświadczenia w wykonywaniu zdjęć panoramicznych na błonie małoobrazkowej z użyciem aparatu średnioformatowego Linhof Technika 23 (6x9 cm).

Format panoramiczny fascynował mnie od dawna, a szczególnie zdjęcia robione na błonach zwojowych 120 w formacie kadru 6x12 cm i 6x17 cm. Aparaty lub kasety z formatem 6x12 cm pozwalają na ekonomiczne wykorzystanie materiału – 4 klatki na jednej błonie. Nieco gorzej sytuacja przedstawia się w przypadku mocno przyciągającego moją uwagę formatu 6x17 cm – w tym przypadku można wykonać 3 klatki, a spora część pozostaje niewykorzystana. Najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem jest wybór błon ciętych 13x18 cm lub 5x7 cali. W USA popularnym rozwiązaniem jest wykorzystanie całych arkuszy błon umieszczonych w standardowych kasetach i przesłanianie ich na czas ekspozycji szybrami połówkowymi – potrzebna jest jednak do tego celu kamera z dużym zakresem przesuwów pionowych tylnego i przedniego standardu, aby pozycjonować odpowiedni błonę względem osi optycznej obiektywu. Można oczywiście stosować dedykowane aparaty, ale to pociąga za sobą pewne inwestycje.

Skonstruowany przeze mnie kilka lat temu (na bazie starego zdekompletowanego kliszaka 9x12) aparat na błony 13x18 cm stanowi kompromisowe rozwiązanie pomiędzy wygodą transportu w terenie a możliwościami oferowanymi przez mojego Mentora Studio 13x18 cm, którego waga 7 kg skutecznie zniechęca do dłuższych wędrówek w plenerze.

Brak obracanego tyłu, pokłonów i obrotów został zrekompensowany niewielką wagą 2 kg, kompaktowymi rozmiarami i możliwością stosowania obiektywów o zakresie ogniskowych od 90 do 250 mm, co przy fotografii krajobrazowej stanowi niebagatelną zaletę. Aparat został zaprojektowany specjalnie pod obiektyw Schneider Angulon 6,8/120 – znakomite szkło typu „convertible” oferujące możliwość fotografowania z ogniskowymi 120, 180 i 250 mm. Kilkucentymetrowy shift w górę i przesuw w bok wystarczają do korekty perspektywy. Shift dolny realizowany jest poprzez odwrotne mocowanie aparatu na statywie. Do zdjęć pionowych aparat należy umocować na statywie pionowo.

Wspomnianą na początku fascynację formatem panoramicznym „zaspokoiłem” wykonując specjalne wkładki do standardowych kaset 13x18 cm. Za surowiec posłużył mi wysokiej jakości czarny gładki karton, który można kupić w sklepach z zaopatrzeniem dla plastyków. Wkładka wsuwana jest w kasetę w miejsce arkusza błony, natomiast przecięty wzdłuż arkusz błony wsuwany jest do wkładki. Grubość kartonu 0,3 mm, na którą błona jest odsunięta do przodu względem płaszczyzny matówki (położenie matówki jest kalibrowane pod kasetę bez wkładki) nie stanowi żadnego problemu, gdyż po przymknięciu przysłony do wartości roboczej f 16-32 wszelkie „niedokładności” są niwelowane dużym zakresem głębi ostrości Angulona 120. Arkusze błony 13x18 cm lub 5x7 cali przecinam własnoręcznie w ciemni przy użyciu małej gilotynki do papieru. Należy przy tym uważać na palce, równomierny docisk błony wzdłuż linii cięcia oraz właściwą orientację strony pokrytej emulsją. Po przecięciu arkusza „indeks” z narożnika służący do orientacji emulsji pozostaje na jednej części, natomiast na drugiej obcinam odpowiedni narożnik.

Pierwsze sesje z aparatem „panoramicznym” należy zaliczyć do udanych. Przy symbolicznych wręcz kosztach (karton i czas poświęcony na wycięcie wkładek) udało mi się zrealizować plany sprzed wielu lat, kiedy to z wypiekami na twarzy oglądałem prospekty z aparatem Linhof Technika 617.

Kilka zdjęć wykonanych opisanym wyżej sprzętem; błona Fomapan 400, wywoływacz Adox Adolux APH-09 1:100.